Hannah Arendt - de mens als tussenpersoon

Als politiek filosoof dankt Hannah Arendt haar wereldwijde vermaardheid wel het meest aan haar ontmaskering van het kwaad. Dat het zich namelijk vaak juist niet manifesteert als het monster dat men verwacht, maar dat het doodgewoon en vrijwel onopgemerkt onder ons is. Wat zij noemt: de banaliteit van het kwaad.

Maar zij plaatst dit vervolgens in een veel breder kader. Zij ziet het samenkomen van mensen als een belangrijke daad, namelijk om de ruimte open te houden waarin mensen fouten kunnen maken. Hoewel zelf niet religieus, ziet zij het verval van religie (en het wegvallen van nationale staten), als een verlies aan concreetheid. Arendt is bezorgd dat waarden voor gewone burgers te abstract zullen worden. Dit gevoel heeft zij ook als het gaat om de moderne ontwikkeling van mensenrechten. Dat die te ver af zullen komen te staan van het individu en ook veel te weinig zullen zijn ingebed als onderdeel van het dagelijks leven.

Het is de rode draad in haar denken: dat filosofen er niet (meer) in slagen datgene wat zij bedenken terug te brengen en te vertalen naar het leven van gewone burgers. Daarom bepleit zij - onder veel meer - het vertellen van verhalen. Wat men ook bedenkt het moet voor het goede verstaan in een verhaal passen. Zo wil ze het leven van de geest, waar mensen door filosofie en religie van vervreemd zijn geraakt, terugbrengen in het dagelijks leven. De mens die de terugtrekkende beweging oefent als het spirituele kenmerk van waarachtige overdenking. Het is het geboorterecht van de mens om zijn eigen verhaal telkens weer opnieuw te beginnen door het anders en nieuw te vertellen. Om een nieuw begin te maken.

Heine Siebrand studeerde theologie en filosofie en promoveerde aan de Universiteit Groningen op een studie over de receptie van de filosofie van Spinoza in Nederland. Hij publiceert essays en boeken op het grensvlak van literaire kunst, religie en filosofie en geeft lezingen in binnen- en buitenland. In 2015 verscheen zijn boek ‘Fantoomreligie. Over het spel van gedaanteverandering en rolverwisseling’. Zie ook: www.heinesiebrand.nl