De ziel van de Berbers

Het leeuwendeel van de Marokkaanse Nederlanders is van bijzondere origine: Berbers, de oorspronkelijke bewoners van Marokko. Na de weerzinwekkende moord op visverkoper Mohsin Fikri in 2016 en de daaropvolgende rellen, weten velen nu ook dat Berbers sinds jaar en dag een tweederangs volk vormen in eigen land.

Dat begon al sinds de invasie van de Arabieren in de 7e eeuw. Zij lieten de Berbers met geweld knielen voor Allah terwijl die nog nooit van Allah hadden gehoord. Berbers geloofden in de zon, de wind, de sterren, vogels. Ze keken naar de hemel, zagen spreeuwen zijwaarts vliegen en wisten dat er storm op komst was.

Na rivieren van bloed gaven de Berbers zich uiteindelijk gewonnen. Door de erop volgende (en nog steeds voortdurende) Arabiseringspolitiek is het oeroude Berberschrift (Tifinakh) bijna verdwenen. Vandaag de dag beheerst alleen een handjevol academici en romantici nog het Berberschrift.

Dit grafische gemis is precies de reden waarom alle kennis die Berbers sinds eeuwen vergaarden, over planten en dieren, over poëzie, muziek en liederen, over sprookjes en legenden, over genees- en toverkunsten, over recepten en kooktradities uitsluitend mondeling is overgedragen. De hersenpan van de Berber is een duizelingwekkend archief zonder één snippertje papier. Maar wie niet als Berber is geboren of de (lastige) taal beheerst, heeft hier geen toegang toe. En blijft de Berber een niet te doorgronden raadsel. 

Als taal de spiegel is van de ziel, dan is er geen betere kennismaking denkbaar dan via het hart van de taal: spreuken en spreekwoorden. In dat hele pakket van oude lessen en wijsheden schuilt het wezen van een volk; zijn volksaard, de wortels en waarden van zijn geloof, de humor, levensfilosofie, zijn dwaasheid.

Ik heb er nooit bij stilgestaan, maar met het ouder worden drong het pas goed tot me door dat als mijn ouders (en met hen een hele generatie) straks in het graf verdwijnen, daarmee ook duizenden taalschatten roemloos verloren gaan. Een prachtige, rijke beschaving vol poëzie, spreuken, wijsheden, aforismen, gezangen, elegieën, hymnen, sagen, volksverhalen, die langzaam uitsterft – wat een ramp!

Dus besloot ik het heft in eigen hand te nemen. Zeven jaar lang doolde ik als een troubadour sjokkend op een ezel door mijn geboortestreek. Op zoek naar oude taalschatten, wijsheden en volksverhalen met de bedoeling ze op schrift te stellen. Want de slechtste inkt is beter dan het beste geheugen.

Voor wie houdt van taal en cultuur, van verhalen en wijsheden: kom luisteren!

Mohammed Benzakour (Marokko 1972) is naast schrijver ook columnist, journalist, imker, visser en schaker. Als eigenzinnig opiniemaker stelt hij regelmatig kwesties op het breukvlak van cultuur en religie aan de orde. Van zijn hand verschenen onder meer Yemma (2013), dat werd bekroond met de E. du Perronprijs, de roman De koning komt (2015) waarmee hij de ANV Debutantenprijs won en 10 op een ezel (2018), waarin hij een poging doet Berbers te ontsluieren aan de hand van hun spreuken en spreekwoorden.

Mezzo-sopraan Lotte Bovi studeerde toneel aan studio Herman Teirlinck in Antwerpen voordat zij zang ging studeren aan het Koninklijk Conservatorium in den Haag. Zij volgde masterclasses bij Jill Feldman, Christina Deutekom en Sarah Walker. Haar repertoire is breed: van oratiorium en opera tot een scala aan performances waarin beeld en muziek samenkomen. Meer informatie is te vinden op haar website lottebovi.nl

Photo by Evelie86 on Pixabay