Tolerantie als toverbal

In de heftige discussie over onze multiculturele werkelijkheid wordt dikwijls het woord ‘tolerantie’ in de mond genomen, maar wat betekent het eigenlijk?

Wie iets meer afstand neemt ziet een ontwikkeling die ronduit spectaculair is te noemen. Terwijl het bij tolerantie vanaf het einde van de zestiende eeuw ging om het respect voor de gewetensvrijheid en een minimale verdraagzaamheid jegens afwijkende geloofsovertuigingen, wordt het begrip vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw opgewaardeerd tot de deugd van de ware wereldburger. Zijn we door globalisering en migratie immers niet allemaal vreemden en buitenlanders geworden?

Maar recentelijk zijn we getuige van een nieuwe ontwikkeling in de merkwaardige geschiedenis van de tolerantie. Tolerantie wordt een strijdparool dat scherpe scheidslijnen trekt tussen ‘wij’ tolerante westerlingen en ‘zij’, intolerante anderen. Dit roept de vraag op of tolerantie kan worden gered, maar leert ons ook een harde les: tolerantie kan niet onze hoogste waarde zijn.

Theo de Wit is als universitair docent sociaal-politieke filosofie en cultuurfilosofie verbonden aan de faculteit Katholieke Theologie van de Universiteit van Tilburg. Daarnaast is hij sinds 2009 bijzonder hoogleraar ‘Vraagstukken geestelijke verzorging in Justitiële Inrichtingen’ aan diezelfde universiteit en sinds 2013 ook aan de universiteit van Stellenbosch (Zuid-Afrika) over ‘Politiek en Religie’. Behalve voor de relatie tussen politiek en religie interesseert hij zich ook voor democratie, pluraliteit en macht, en voor strafrecht en geestelijke verzorging in gevangenissen. Hij publiceerde vele artikelen over deze onderwerpen en redigeerde een zestiental boeken.