Aanwezig zijn in het hier-en-nu

Er zijn zoveel vormen van meditatie dat ik bijna niet kan kiezen. Waaraan kan ik de juiste meditatie voor mij herkennen?

Een goede vraag. Hoe moet je uit de overvloed aan meditatievormen en cursussen die momenteel op de markt aangeprezen worden, de juiste keuze maken? Bij welke meditaties zit je altijd goed? Welke leraren kunnen je wezenlijk helpen? Hoe onderscheid je het kaf van het koren?

Helaas kan ik deze vragen voor niemand oplossen. Je kiest een bepaalde vorm van meditatie – of het nu yoga is, een visualisatie, een ademhalingsmeditatie, mindfulness – omdat die bij je past. En dat is iets wat je alleen zelf kunt ervaren. Maar ik kan wel een paar hoofdroutes aangeven en daarbij een paar richtingaanwijzers. Dan kun je zelf op zoek gaan.

Het Boeddhisme is duidelijk een hoofdroute. Kijken we naar het Oosten dan zien we dat de Boeddhistische meditaties daar eeuwen lang de beste papieren hadden. Boeddha, die zo’n 2500 jaar geleden in het huidige Nepal leefde, heeft de vlam van bewustzijn daar en toen aangeblazen en zijn tradities hebben zich daarna over de hele wereld verspreid. Sinds enkele eeuwen ook in het Westen, niet als een godsdienst maar als een eeuwenoude wijsheidstraditie die een nieuwe meditatiemethode en leefstijl voorstaat. Ofschoon de boeddhistische meditatie in het verleden door contacten met verschillende culturen van talloze landen veel aanslibsels heeft gekregen, lijkt de oorspronkelijke vorm nog niet veranderd. En lijkt de kern, het oorspronkelijke vuur, nog niet gedoofd  

En de kern van deze meditatie? Boeddha gebruikte in zijn Pali-taal het woord ‘sati’ dat in het Westen meestal wordt weergegeven met ‘mindfulness’, ‘heartfulness’ of  ‘awareness’. Vertaling? Dat is moeilijk, maar in het Nederlands zou je dit het beste kunnen omschrijven met: ‘volledig aanwezig zijn in het hier en nu’, ‘bewust en zonder oordeel aandacht geven aan wat er in je en om je heen plaatsvindt.’ Je bent volledig aanwezig, met je zintuigen ervaar je wat er gebeurt, je bent je ook bewust van je emoties en gedachten, maar je identificeert je nergens mee. Pure vrijheid, helderheid, bewustzijn. Hier en nu breekt je ware aard door. Je kunt ontspannen in alles. Je bent thuis aangekomen.     

Zulke momenten van volledig aanwezig zijn, zijn zeldzaam. Hoe simpel het ook klinkt, als je gewoon bij jezelf, thuis, wilt aankomen blijkt dat nauwelijks te lukken. Er stapelen zich onmiddellijk barrières op. Je gedachten spelen daarbij de hoofdrol, zoals die ook – met je emoties - de hoofdrol spelen in je dagelijkse leven. Zij bepalen je zelfgevoel, je dagelijkse doen en laten, je bezigheden thuis of op het werk en je omgang met anderen. Op zich is dat geen probleem, maar je kunt ze – als je gaat mediteren – niet uitschakelen.

Gedachten en emoties blijven van nature aandacht vragen en je blijft jezelf daarmee identificeren, zo is de bedrading van onze psyche gemaakt. Het enige wat je kunt doen is de betovering doorbreken, gedachten en emoties doorzien als gewoon maar gedachten of gevoelens die je vaste patronen voeden. Ze mogen er zijn, ze mogen komen en gaan maar je hecht je er niet meer aan en je verzet je er ook niet tegen. Ze zijn er gewoon en je kunt ze waarnemen. Gebeurt dat, dan is er sprake van een moment van ‘sati’,van ‘mindfulness’, van ‘awareness’.   

De methode die Boeddha ontwikkelde om tot deze momenten te komen kennen wij als de  Vipassana meditatie, de moeder van alle meditaties. Hierin oefen je ‘awareness’, krijg je inzicht in je gedachten en gevoelens en zo ook in de diepere structuren van je persoonlijkheid. Ervaring wijst uit dat dit ook helend is, want op deze manier raak je los van je gedachten en emotionele patronen en kun je je bevrijden van patronen die je tot last zijn.

Onmogelijk voor westerlingen? Lange tijd leek dat zo en waren boeddhistische monniken met hun methodes een mysterieuze aangelegenheid waar je je als rationele westerling beter maar niet mee kon inlaten. Maar de tijden veranderden en met name de laatste eeuwen  kwam er bij ontdekkingsreizigers en westerse filosofen grote belangstelling voor. Maar tot een echte doorbraak bij het grote publiek kwam het pas in de jaren ’60 van de vorige eeuw.

Een van de pioniers op dit terrein was de Harvard professor Richard Alpert. Hij bestudeerde samen met Timothy Leary de opkomende psychedelische revolutie en zag dat deze zijn diepste spirituele verlangens niet kon bevredigen. Hij vertrok daarom naar India, werd een discipel van de goeroe Neem Karoli Baba en beleefde het ‘goddelijke bewustzijn’, zoals zich dat alleen in het mysterie van het hier-en-nu manifesteert. Dat veranderde zijn denkwijze en leefstijl volkomen en zijn goeroe gaf hem de opdracht dit in het Westen uit te dragen. Richard Alpert keerde daarom terug naar Amerika, maar nu als Baba Ram Dass, als ‘dienaar van het goddelijke’. 

In 1971 kwam zijn eerste boek uit over zijn bevindingen, met de pakkende titel ‘Be Here Now’. Het werd meteen een cultbook dat nu nog steeds herdrukt wordt en op ongekend veel mensen invloed heeft uitgeoefend met name in Amerika. Zo waren Steve Jobs (medeoprichter van Apple), Wayne Dyer (filosoof en schrijver) en Michael Crichton (filmproducent) er trots op door hem geïnspireerd te zijn. En ook Eckhart Tolle moet zich Baba Ram Das herinnerd hebben toen hij voor zijn eerste boek de intrigerende titel ‘The Power of Now’ koos.

Het feit dat het boek een bestseller werd betekent voor mij dat ook wij nu wereldwijd  interesse hebben in deze route die eens door Boeddha is aangewezen, en dat wij nu, misschien meer dan ooit, open staan voor de transformerende ‘kracht van het Nu’.

 

Reacties zijn welkom via blog@vgamsterdam.nl