Stil staan bij een afscheid
Hoe is het om te moeten stoppen met het schrijven van blogs op deze website?
In mijn vorige blog had ik er al over geschreven: ‘Het begint er op te lijken dat de website van de VG, waarop deze blogs tot nu toe verschenen, per 1 januari gaat sluiten’. Daar kwamen veel reacties op. En de teneur was steeds: ‘Jammer, waarom gebeurt dat nu? Kun je niet gewoon doorgaan? De website gaat toch niet uit de lucht!?’
Dat laatste klopt. De website blijft. Maar de boodschap is nu definitief: de Programmaraad van de VG, waar deze blogs onder resorteren, stopt per 1 januari met haar activiteiten. Waarom? Simpel gebrek aan menskracht. Geen mensen meer beschikbaar, ook niet om de technische kant van deze blogs uit te voeren of - zoals Joyce altijd deed - ze op Facebook te plaatsen of er via Twitter aandacht voor te vragen. En waar blijf je dan in onze technologische wereld? Nergens. Ook een simpel feit.
Dit is dus het laatste blog dat ik op deze website kan delen. Waarover schrijven? Over vragen die de laatste tijd bij mij binnenkwamen en die ik nu niet meer in deze blog kan beantwoorden zal ik nog via de mail reageren. Maar nu moet ik een keuze maken voor mijn laatste blog. Na enig aarzelen kies ik voor de vraag die gisteren bij mij binnenkwam: hoe is het voor mij om nu afscheid te moeten nemen? Een vraag waarvan het antwoord me kwetsbaar zal maken. Maar dat ook een mogelijkheid geeft om te reflecteren over de vraag hoe je vanuit een meditatieve leefstijl om kunt gaan met een onverwacht en moeilijk afscheid. Ik ga dat heel persoonlijk schrijven, want – zoals een vriend aan wie ik dit voorlegde me onlangs schreef –there is no app for that.
Beeldende inspiratie
Soms schieten woorden te kort en dan zijn beelden een goede manier om te communiceren over iets waar je de woorden niet meteen voor kunt vinden. In mijn blogs waren beelden vanaf het begin belangrijk. Johannes, onze steun en toeverlaat in de Programmaraad, kon – als ik eenmaal een beeld had gekozen – exact aangeven of dat ook geschikt was voor bijvoorbeeld smartphones. Niet voor niets, want uit reacties merkte ik vaak dat een blog via een smartphone in de tram of trein was gelezen. Dank, Johannes, voor deze uitzonderlijk goede technische ondersteuning.
Een beeld bepaalt ook de sfeer waarin een blog wordt gelezen. Ook dat heb ik vanaf het begin gemerkt. Mensen die ik om advies vroeg bij mijn eerste blog (Waarom mediteren?) zeiden me dat het beeld in ieder geval naar een Boeddha moest verwijzen. Want Boeddha was de grote inspiratiebron voor meditatie in het Westen. Maar ik koos voor een mooie, verstilde vrouw die met half gesloten ogen ontspannen zat te genieten bij een venster dat uitzicht gaf op een kleine tuin. Dit om aan te geven: meditatie is voor iedereen. En ook: in onze tijd is het belangrijk te zien dat meditatie – zonder iets van haar eigenheid te verliezen - heel gemakkelijk geïntegreerd kan worden in het dagelijkse leven.
Uit reacties op deze eerste blog bleek ook dat lezers/kijkers dit herkend hadden. ‘Alleen al de foto gaf mij rust en ontspanning. Ik heb er lang naar gekeken. Wat fijn dat ik meditatie nu met zoiets moois en vredigs kan associëren,’ schreef een vrouw. Die reactie kwam goed bij me binnen en ik heb daarna bij de vragen van lezers ook voortdurend gezocht naar relevante beelden uit het dagelijkse leven. Meditatie is immers al lang niet meer iets dat geïsoleerd ergens in de bergen of in een klooster beoefend moet worden. Heb je eenmaal door wat meditatie je brengt, dan is elke situatie geschikt om meditatief te beleven. Goede momenten, vervelende of pijnlijke situaties, wie meditatief leeft kan alles in een nieuw licht zien. En een goed gekozen beeld kan dat even goed verduidelijken als woorden.
Nu, bij mijn 42e en laatste blog op deze website, kwam natuurlijk de vraag opnieuw welk beeld de stemming en inhoud van het afscheid het best zou weergeven. Zoals gewoonlijk ging ik op mijn kamer even stil zitten om in mijn fantasie beelden langs te laten komen. Opeens dook er een foto op van een wandelvakantie in Duitsland die ik onlang met mijn vrouw mocht maken. Op de computer was die snel gevonden en toen wist ik dat dit het goede beeld was. Je kunt hem boven deze blog vinden.
Op het eerst gezicht is het een mooie foto van een weg die langs een helling door een herfstachtig bos voert en waarop mijn vrouw stil staat te genieten van de avondzon. Maar na een moment rustig zien wat er te zien was kreeg de foto voor mij iets symbolisch, een levensweg die tussen de bomen verdwijnt. In het begin nog heel levendig, vol schaduwen en plekken licht, daarna duister en onzeker. En midden op die weg iemand die in stilte geniet van het moment. Toen ik dit zag wist ik: deze foto wordt het.
En meteen kwam ook de titel: ‘Stil staan bij het leven’: op een meditatieve, open en ontspannen manier de intensiteit van zo’n moment op je levensweg tot je laten doordringen. Even nog na genieten van de creatieve momenten die we met elkaar hadden. Dankbaarheid ervaren voor wat er gebeurd is, voor de vrienden die langs kwamen voor een gesprek, voor de inzichten die ontstonden en die we met elkaar hebt mogen delen. Dit nog even voelen en dan zien wat het is en los laten, afscheid ervan nemen. Pijnlijk, maar ook dat kun je mild waarnemen en accepteren. C’est la vie. Zo is het leven, zeggen ze in Frankrijk. En meditatie helpt om ook van zo’n moment niets verloren te laten gaan.
Meditatie, leefstijl en actuele problematiek
Schrijven over meditatie en de impact daarvan op het dagelijkse leven doe ik graag. Voor velen van ons is schrijven een proces van verheldering, ook voor mij. Schrijven over een meditatieve leefstijl geeft bovendien inzicht in de belangrijkste levensvraag: wie ben ik? Wie zijn wij mensen? Het brengt ervaringen die wij meemaken in ons bewustzijn naar boven. Het is een dieper weten, voorbij het mentale denken en verheldert wat er in en om ons heen gebeurt. Automatische, onbewuste patronen in ons voelen en denken worden doorzien en kunnen worden getransformeerd. Zo kan er een nieuw type mens ontstaan, die bewust kiest voor wat gezond is voor hem en de aarde.
Meditatie opent op deze manier een breder perspectief op het leven en de uitdaging van dit moment is om daarbij ook de maatschappelijke ontwikkelingen mee te nemen. Niet eenvoudig want we leven in een maatschappij die zich dank zij nieuwe technologieën razendsnel ontwikkelt, maar daardoor lijkt de werkelijkheid steeds vloeibaarder te worden en de verbindingen losser.
Dat brengt veel polarisatie, psychische uitputting en onzekerheid met zich meebrengt en we beginnen ons steeds meer zorgen te maken over de toekomst. En dat geldt niet alleen voor volwassenen. Ook jongeren en kinderen zijn bewust of onbewust bezig met wat er nu speelt. Het zijn niet alleen de volwassenen die zich zorgen maken over klimaatverandering, dierenwelzijn, polarisatie, geweld op straat. Een moeder vertelde me onlangs dat het voor haar moeilijk is haar kinderen te vertellen hoe het met de dieren, planten en ons mensen zal gaan als de opwarming doorzet. Dat probleem speelt kennelijk bij veel jongeren. Een recent onderzoek onder Zweedse jongeren liet zien dat 80 procent klimaat-gerelateerde angst heeft en 78 procent voelt dat ze het probleem moeten oplossen dat ontstaan is doordat de generatie van hun ouders haar verantwoordelijkheid niet heeft genomen.
Ouders hebben daar natuurlijk zorgen over. Maar veel zorgen komen voort uit zaken waar we geen controle over hebben. Gelukkig echter kunnen we wel iets doen aan onze reactie op onze omgeving. Je kunt je enorm veel zorgen maken over iets wat komen gaat, maar dat verandert niets aan de uitkomst en kost wel een hoop energie. Meditatie helpt er afstand van te nemen zodat je alles op een nieuwe manier kunt bekijken en – niet in paniek, maar met een helder bewustzijn zien waar je wel of geen invloed op hebt – de juiste beslissingen nemen. Dat maakt ons tot mens.
Ondogmatisch en ethisch verantwoord
Op deze manier beschouwd geeft meditatie ons die veerkracht die we nodig hebben om op de juiste manier de klappen op te vangen die het leven ons geeft. Mensen die via meditatie zijn doorgedrongen tot de kern van ons mens-zijn zijn robuuster geworden en leven in het besef dat wij ons altijd kunnen herstellen van letsels die we hebben opgelopen en nieuwe wegen kunnen inslaan. Dat is de transformatie die meditatie ons kan brengen.
Om hierover te kunnen schrijven heb je natuurlijk wel ruimte nodig. Gelukkig heb ik die binnen de Vrije Gemeente gekregen. Die heeft zich al bijna 150 jaar geleden los gemaakt van dogmatisch denken waardoor meditatieve levenservaringen en persoonlijke inzichten serieus genomen kunnen worden. Dat kan niet in een dogmatische context, want dan worden deze ervaringen en inzichten onderdeel van een ideologisch, polemisch debat en daarmee onmiddellijk ter discussie gesteld. Dan is er geen ruimte meer om met elkaar te delen wat je werkelijk hebt meegemaakt en maakt het frame van de ideologie alles discutabel wat er niet bij hoort.
Ook heeft de Vrije Gemeente altijd gepleit voor ethisch verantwoorde oplossingen van problemen. Daarvoor was in mijn blogs ook ruimte. Soms kon ik op vragen van lezers met specifieke tips en concrete ethisch verantwoorde suggesties action focused bezig zijn. Maar vaak ook probeerde ik meaning focused bezig te zijn door ruimte te maken voor een inspirerend gesprek over een vraag. Het zijn met name deze gesprekken die veel positieve reacties hebben opgeroepen. Bij deze wil ik graag de Vrije Gemeente danken voor de ruimte die ze ons hiermee gegeven heeft.
Op het leven!
Hoe nu verder? Zojuist heb ik vernomen dat de meditaties van de Vrije Gemeente op de 2e en 4e zondag van de maand voorlopig gewoon doorgaan. Daarbij is iedereen nog steeds van harte welkom. En, als dit niet lukt, besef dat er momenteel in onze maatschappij op heel veel plaatsen ruimte is voor meditatie. In het bedrijfsleven, op scholen, in ziekenhuizen, meditatie is er niet meer een taboe. Dat is een heel gunstige ontwikkeling. In de jaren ’70 van de vorige eeuw, toen ik de mogelijkheden van meditatie voor het eerst ontdekte, kon je er niet over praten. Sterker nog, ik herinner me dat in de jaren ’90 een medewerkster van de Wajong met uitkeringsgerechtigden meditaties had georganiseerd en daarom ontslagen werd.
Die tijd is gelukkig voorbij. Meditatie is geen taboe meer. Integendeel, ook al heeft niet iedereen door wat de innerlijke diepgang en kracht is van meditatie, ieder die een beetje op de hoogte is van wat er speelt weet dat meditatie stress verlagend, ontspannend en rustgevend werkt. Vanwege die effecten heeft meditatie een vast plekje gevonden in onze maatschappij.
Of ik er over blijf schrijven? Ik heb in mijn leven geleerd dat het goed is af en toe terug te schakelen of een tijdje helemaal met iets te stoppen. Adempauze. Even om je heen kijken en zien of het leven nog iets anders van me vraagt. In ieder geval nu stoppen met blogs op deze website. Maar misschien poppen ze ergens anders weer op.
Hoe ik me nu voel? Gemengde gevoelens, maar vooral positieve gevoelens van dankbaarheid. Ik kijk om in verwondering over de kansen die het leven me heeft gegeven en voel me vooral dankbaar. Dankbaar voor de inspirerende gesprekken die ik mocht hebben met lezers die een vraag stelden. Dankbaar omdat daarbij ook voor mij vaak nieuwe inzichten ontstonden die ik dan weer in mijn blogs mocht delen.
Daarom hef ik in fantasie het glas op jou die dit leest en zeg met mijn Joodse vrienden: ‘le Chaim’. In het Amsterdamse jargon is dat helaas verbasterd tot ‘Daar Ga Je’. Maar zo is het niet met mij. Ik spreek het feestelijk uit zoals het bedoeld is: ‘le Chaim’, ‘Op het Leven’.
Reacties zijn welkom via ojas@vgamsterdam.nl
Foto: Ojas de Ronde
Naschrift Programmaraad:
We spreken onze dank uit aan Ojas die, in twee jaar en 42 blogs, zoveel facetten van meditatie heeft belicht. Prettig leesbaar, prikkelend, eigenzinnig en altijd ingebed in de realiteit van alledag. Je blogs gaven inzicht in de kracht van meditatie, in zijn wie je echt bent. Ook voor jou: op het Leven, Ojas!!